Güncel Düzenlemeler Kapsamında Doğrudan Satış Sistemine İlişkin Şartlar
Doğrudan satış, ürün veya hizmetlerin klasik perakende zincirinden farklı olarak, bağımsız temsilciler aracılığıyla doğrudan tüketiciye ulaştırıldığı bir satış yöntemidir. Özellikle piramit satış benzeri yapılanmaların doğrudan satış adı altında faaliyet göstermesinin önlenmesi amacıyla doğrudan satışa ilişkin düzenlemelerin ayrıntılı hale getirilmesini zorunlu kılmıştır. Esasen doğrudan satış sistemi, Türkiye’de uzun süredir fiiliyatta olmakla birlikte, 08.08.2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Doğrudan Satışlar Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik) ile ilk defa müstakil ve ayrıntılı bir düzenlemeye tabi tutulmuştur.
Hukuki Çerçevesi ve Mevzuat Düzenlemeleri
Doğrudan satışa ilişkin genel koruma hükümleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (Kanun) ile sağlanmaktadır. Bu sistem, başlangıçta Kanun’un iş yeri dışında kurulan sözleşmelere (m. 47 vd.), mesafeli sözleşmelere (m. 48 vd.) ve haksız ticari uygulamalara (m. 62 vd.) ilişkin hükümleri çerçevesinde koruma alanı bulmakta iken, 30 Ekim 2024 tarihli değişiklik ile eklenen 47/A maddesi sayesinde ilk kez özel olarak düzenlenmiştir. Böylece doğrudan satış sisteminin tanımı yapılmış; tüketicilere otuz günlük cayma hakkıtanınmış, satıcı ve sağlayıcılara bilgilendirme ve buna ilişkin sistem kurma yükümlülüğü getirilmiş, ayrıca piramit satış yasağına ilişkin hükümler ayrıntılı hale getirilmiştir.
Sistemin ayrıntılı uygulanmasına ilişkin esaslar ise Yönetmelik ile somutlaştırılmıştır. Bu düzenleme ile:
· Doğrudan satış şirketlerine Ticaret Bakanlığı’ndan yetki belgesi alma zorunluluğu getirilmiş,
· Ayrıca sermaye şirketi olması ve ödenmiş sermayesinin en az 10.000.000 Türk Lirası olması ve bloke hesap tesis etme yükümlülükleri düzenlenmiş,
· Doğrudan satış sözleşmelerinin yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla yapılması öngörülmüş,
· Kanun m. 47/A’daki otuz günlük cayma hakkının kullanımına ilişkin ayrıntılar belirlenmiş,
· Bilgilendirme yükümlülüğü ve bu doğrultuda sistem kurma zorunluluğu açıkça ifade edilmiş,
· Piramit satış yasağına yönelik ölçütler detaylandırılmış,
· Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde uygulanacak idari yaptırımlar öngörülmüştür.
Ayrıca satıcı ve sağlayıcılar tüketiciye karşı müteselsil sorumlu tutulmuştur. Sermaye piyasası araçları ve kripto varlıkların doğrudan satış yoluyla pazarlanması da yasaklanmıştır.
Öte yandan aldatıcı, yanıltıcı veya saldırgan tanıtımlar içeren doğrudan satış faaliyetleri bakımından ise, Avrupa Birliği’nin 2005/29/AT sayılı Haksız Ticari Uygulamalar Yönergesi ile uyumlu olarak hazırlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği de tüketicilere ek koruma sağlamaktadır.
Sonuç
Doğrudan satış sistemi, tüketicinin ürün veya hizmete doğrudan erişimini sağlamakta ve girişimcilere düşük maliyetle faaliyet imkanı sunmaktadır. Bununla birlikte, mal veya hizmetin tüketicilere satışını esas alması gerektiği göz önüne alınarak, kanun koyucu hem tüketiciyi hem de piyasayı koruyacak ayrıntılı hükümler öngörmüştür. TKHK ile başlayan bu koruma rejimi, 2025 tarihli Yönetmelik ile kurumsal bir zemine kavuşturulmuştur. Bu çerçevede, doğrudan satış faaliyetinde bulunacak şirketlerin hem yapısal koşulları sağlamaları hem de tüketici haklarına ilişkin yükümlülükleri yerine getirmeleri zorunludur.
Asist Hukuk Bürosu
“Bu not yürürlükteki hukuk uyarınca ve yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bu not herhangi bir hukuki görüş içermemektedir.”
